शिक्षक दिनानिमित्त सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांची माहिती तसेच शिक्षक दिन चारोळ्या यांचा समावेश खाली केलेला आहे.

सर्वपल्ली राधाकृष्णन

सर्वपल्ली राधाकृष्णन (सर्वपल्ली राधाकृष्णय्या) यांचा जन्म 5 सप्टेंबर 1888 रोजी झाला. ते एक भारतीय तत्त्वज्ञ आणि राजकारणी होते. त्यांनी 1962 ते 1967 या काळात भारताचे दुसरे राष्ट्रपती म्हणून काम केले.

राधाकृष्णन यांना त्यांच्या आयुष्यात 1931 मध्ये “नाइटहूड”, 1954 मध्ये भारतातील सर्वोच्च नागरी पुरस्कार, “भारतरत्न” आणि 1963 मध्ये ब्रिटिश रॉयल ऑर्डर ऑफ मेरिटचे “मानद सदस्यत्व” यासह अनेक उच्च पुरस्कारांनी सन्मानित करण्यात आले. ते “हेल्पेज इंडिया” सारख्या संस्थांच्या संस्थापकांपैकी एक होते. राधाकृष्णन यांचा असा विश्वास होता की “शिक्षक हे देशातील सर्वोत्तम विचारांचे असावेत”. 1962 पासून त्यांचा जन्मदिवस भारतात दरवर्षी 5 सप्टेंबर रोजी शिक्षक दिन म्हणून साजरा केला जातो.

प्रारंभिक जीवन –

सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांचा जन्म तेलगू भाषिक कुटुंबात, पूर्वीच्या मद्रास प्रेसिडेन्सीमधील मद्रास जिल्ह्यातील तिरुट्टानी येथे झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव सर्वपल्ली वीरस्वामी आणि आईचे नाव सीता (सीताम्मा) होय. त्याचे कुटुंब आंध्र प्रदेशातील नेल्लोर जिल्ह्यातील सर्वपल्ली गावचे आहे. त्यांची सुरुवातीची वर्षे थिरुट्टानी आणि तिरुपती येथे गेली. त्याचे वडील स्थानिक जमीनदार च्या सेवेत महसूल अधिकारी होते. त्यांचे प्राथमिक शिक्षण तिरुट्टानी येथील के.व्ही. हायस्कूलमध्ये झाले. 1896 मध्ये ते तिरुपती येथील हर्मन्सबर्ग इव्हँजेलिकल लुथेरन मिशन स्कूल आणि सरकारी उच्च माध्यमिक विद्यालय, वालाजापेट येथे गेले.

शिक्षण-

राधाकृष्णन यांना त्यांच्या संपूर्ण शैक्षणिक जीवनात शिष्यवृत्ती देण्यात आली. हायस्कूलच्या शिक्षणासाठी त्यांनी वेल्लोरच्या वूरहीस कॉलेजमध्ये प्रवेश घेतला. त्याच्या एफ.ए. (कला प्रथम) वर्गानंतर, ते वयाच्या 16 व्या वर्षी मद्रास ख्रिश्चन कॉलेजमध्ये दाखल झाले. 1907 मध्ये त्यांनी तेथून पदवी प्राप्त केली आणि त्याच महाविद्यालयातून पदव्युत्तर शिक्षणही पूर्ण केले.

राधाकृष्णन यांनी तत्त्वज्ञानाचा अभ्यास निवडीपेक्षा योगायोगाने केला. आर्थिकदृष्ट्या कमकुवत विद्यार्थी असल्याने, त्याच महाविद्यालयातून पदवी घेतलेल्या एका चुलत भावाने जेव्हा त्याची तत्त्वज्ञानाची पाठ्यपुस्तके राधाकृष्णन यांच्याकडे पाठवली, तेव्हा त्यांनी  त्यांचा शैक्षणिक अभ्यासक्रम निश्चित केला.

लग्न आणि कुटुंब

राधाकृष्णन यांचा विवाह 16 व्या वर्षी शिवकामू यांच्याशी झाला होता. परंपरेनुसार घरच्यांनी लग्न लावले होते. या जोडप्याला पद्मावती, रुक्मिणी, सुशीला, सुंदरी आणि शकुंतला नावाच्या पाच मुली होत्या. त्यांना सर्वपल्ली गोपाल नावाचा मुलगा देखील होता ज्याने इतिहासकार म्हणून उल्लेखनीय कारकीर्द केली. शिवकामू यांचे 26 नोव्हेंबर 1956 रोजी निधन झाले.

शैक्षणिक कारकीर्द –

डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांनी शिक्षण पूर्ण झाल्यानंतर सुरुवातीस सहाय्यक प्राध्यापक म्हणून मद्रास प्रेसिडेन्सी कॉलेज आणि नंतर प्राध्यापक म्हणून म्हैसूर विद्यापीठामध्ये 1918 ते 1921 मध्ये काम केले. म्हैसूर विद्यापीठाने राधाकृष्णन यांचा तत्त्वज्ञानाचे प्राध्यापक म्हणून गौरव केला.

1921 ते 1931 या दरम्यान कोलकत्ता विद्यापीठाने त्यांना तत्त्वज्ञानाचे प्राध्यापक म्हणून नियुक्त केले.

राधाकृष्णन 1931 ते 1936 मध्ये आंध्र विद्यापीठाचे कुलगुरू झाले. 1939 ते 1948 पर्यंत बनारस विद्यापीठाचे कुलगुरू राहिले.

ऑक्सफर्ड विद्यापीठात वर्षातून काही महिने अशाप्रकारे 20 वर्षे त्यांनी अध्यापनाचे कार्य केले. राधाकृष्णन यांच्यासाठी ऑक्सफर्ड विद्यापीठात (1936 ते 1952) विद्यासन निर्माण केले.

शिक्षक दिन –

शिक्षणाबद्दल डॉ. राधाकृष्णन यांना अतिशय जिव्हाळा होता. शिक्षण क्षेत्रात अधिकाधिक विकास घडून यावा यासाठी ते आयुष्यभर प्रयत्नशील होते. जेव्हा राधाकृष्णन भारताचे राष्ट्रपती झाले, तेव्हा त्यांच्या काही विद्यार्थी आणि मित्रांनी त्यांना 5 सप्टेंबर रोजी त्यांचा वाढदिवस साजरा करण्याची परवानगी देण्याची विनंती केली. तेंव्हा त्यांनी उत्तर दिले, माझा वाढदिवस साजरा करण्याऐवजी, 5 सप्टेंबर हा शिक्षक दिन म्हणून पाळला गेला तर तो मला अभिमानास्पद वाटेल.

17 एप्रिल 1975 रोजी त्यांचा मृत्यू झाला आणि तेव्हापासून त्यांचा जन्मदिवस भारतात शिक्षक दिन म्हणून साजरा केला जातो.

शिक्षक दिन चारोळ्या

विद्यार्थ्यांना आकार देण्यात शिक्षकांची मोठी भूमिका असते. 

आई फक्त जन्म देते शिक्षक माणसाला जीवन देतो.

ज्ञानाचा प्रकाश देण्या

दिवा अखंड तो जळतो !

जीवनाचा अर्थ खरा

शिक्षकांमुळेच कळतो !

• शिकवता शिकवता आपणास

आकाशाला गवसणी घालण्याचे सामर्थ्य देणारे

आदराचे स्थान म्हणजे शिक्षक

• साक्षर हमे बनते है

जीवन क्या है समजाते है

जब गिरते है हम हार कर

तो साहस वही बढाते है

ऐसे महान व्यक्ती ही तो

शिक्षक कहलाते है…

• उत्तम शिक्षक तुम्हाला उत्तरे देत नाहीत

ते स्वतः उत्तर देण्यासाठी तुमच्यात आग पेटवून देतात.

• शिक्षक मेणबत्तीप्रमाणे असतात

ते स्वतः जळून तुमच्या आयुष्याला प्रकाशमान करतात.

• काळ्या फळ्यावर पांढऱ्या खडूची अक्षरे उमटवत

हजारोंच्या आयुष्यात रंग भरणाऱ्या शिक्षकांना शिक्षक दिनाच्या खूप खूप शुभेच्छा!

• शिक्षणापेक्षा मोठे कोणतेच वरदान नाही आणि

शिक्षकाच्या वर्दानासारखा कोणताच सन्मान नाही.

• गुरुविण न मिळे ज्ञान

ज्ञानाविन न होई जगी सन्मान

जीवन भवसागर तराया, चला वंदू गुरुराया !

शिक्षक दिन सुत्रसंचालन